Galaxidi - Γαλαξίδι
Γαλαξίδι: Γενικές Πληροφορίες
Γαλαξίδι, αρχοντικό, γραφικό, περήφανο
Είναι παραλιακή κωμόπολη της Φωκίδας που βρίσκεται στη Βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου, στο ΝΑ τμήμα του Φωκίδας και κατέχει τη δυτική εσοχή του Κρισσαίου κόλπου, σε μέσο σταθμικό υψομέτρου 10 μέτρων, έκτασης 47.906 στρεμμάτων, με πληθυσμό 1661 κατοίκους.
Η καλλιεργήσιμη γη είναι είναι τα 8.900 στρέματα. Δάση είναι τα 2.200 στρέματα και ο οικισμός καταλαμβάνει τα 900 στρέματα.
Η χαμηλή κοιλάδα ανατολικά του Γαλαξειδίου προέρχεται από ρήγμα και γι αυτό ο τόπος σείστηκε πολλές φορές από τη μανία
των σεισμών, μερικοί από τους οποίους υπήρξαν αρκετά ισχυροί.
Βόρεια και Δυτικά οριοθετείται από τα υψώματα: Ξηροτύρι (υψόμετρο 730μ.), Παλιοπουρνάρα και Τσιτομή (υψομ. 820μ). Ανατολικά και νότια κλείνεται από τα ακρωτήρια της Τρίπορης και της Πούντας, τα οποία σχηματίζουν τον όρμο Γαλαξειδίου. Οι ακτές του όρμου Γαλαξειδίου είναι πολύκολπες και στο άνοιγμα του όρμου υπάρχουν πολλές βραχονησίδες και αρκετοί ύφαλοι. Από νότια συναντάμε το νησάκι της Αψηφιάς, με φάρο από το 1887. Σε μικρή απόσταση βρίσκεται το μεγαλύτερο από τα νησιά, ο ’γιος Γεώργιος, με δύο εκκλησάκια πάνω, τον Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Ανδρέα. Το νησιώτικο αυτό σύμπλεγμα συμπληρώνεται με τη βραχονησίδα Πεταλός, που είναι επισημασμένη με λευκό λιθόκτιστο τοίχο, για να δείχνει το άνοιγμα του στενού τη νύχτα.
Μακρύτερα και ανατολικά είναι τα νησάκια της Παναγίας και του Αγίου Δημητρίου. Τέλος στην άκρη της Τρίπορης υπάρχει το νησάκι Μολεμένο (ή Μολυσμένο). Ο όρμος γενικά και τα λιμάνια είναι υπήνεμα και οι άνεμοι μέτριοι. Ο πιο επικίνδυνος άνεμος για το λιμάνι τους χειμερινούς μήνες είναι ο Μεσοβορράς( ή γρεγοτραμουντάνα) ο οποίος πνέει σφοδρότατος από τον Παρνασσό.
Συνορεύει με τις πρώην Κοινότητες: Πεντεορίων, Τριταίας, Αγίων Πάντων, Βουνιχώρας, Ιτέας και Αγίας Ευθυμίας. Επειδή είναι χτισμένο σε μικρές χερσονήσους, οι οποίες προβάλλονται ανατολικά, βρέχεται σχεδόν από παντού με θάλασσα. Οι πολύκολπες ακτές του αλλού είναι βραχώδεις και αλλού ομαλές. Έχει δύο φυσικά υπήνεμα λιμάνια την Αγορά και το Χηρόλακα, που χωρίζονται από τον Κάβο.
´Eχει χαρακτηρισθεί ως παραδοσιακός και διατηρητέος οικισμός και τον διακρίνει η αρχιτεκτονική των καπετανόσπιτων. Συνδυάζει την πανάρχαια
ιστορία του με τα μνημεία, τα μουσεία, τις εκκλησίες, τα σοκάκια, τα καντούνια και όλα όσα αντανακλούν τον μοναδικό πλούτο και πολιτισμό, που συγκέντρωσαν στην ναυτική πολιτεία του 19ου αιώνα τα Γαλαξειδιώτικα ιστιοφόρα. Στο άκρο της πλατείας Ν. Μάμα υπάρχει το φυσικό θολωτό σπήλαιο μέσα στο βράχο, ο αλλοτινός “Κάρκαρος”, η σημερινή “Σπηλιά”.´Aλλες πλατείες είναι η πλατεία Ηρώων, του Κάβου, του Χηρόλακα, του Σάθα.
Έχει κλίμα υγιεινό. Το πλείστο των κατοίκων είναι συνταξιούχοι ναυτικοί, επαγγελματίες και έμποροι, που ασχολούνται συμπληρωματικά και με τα αγροτικά. Υπάρχουν όμως και καθεαυτού γεωργοί, κτηνοτρόφοι και μελισσοκόμοι. Πολλές οικογένειες κατοικούν μόνιμα στον Πειραιά και άλλες εργάζονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού. Η ”Οιάνθη” είναι ένα σωματείο με έντονη παρουσία στην Ελληνική παροικία της Αμερικής. Ο ”Σύνδεσμος Γαλαξειδιωτών” είναι σωματείο, στον Πειραιά, με αξιόλογη δράση, τόσο στην παροικία της Αθήνας και του Πειραιά, όσο και στη γενέτειρα. Οι κάτοικοι διακρίνονται για την καλοσύνη τους και τον ευγενικό χαρακτήρα τους.
Το Γαλαξείδι έχει αναδείξει σπουδαίους άντρες και γυναίκες στις επιστήμες, τις τέχνες και τα γράμματα, όπως: α) τον Ιερομόναχο Ευθύμιο, ιστορικός, β) τον Κων/νο Σάθα ή Σαθόπουλο, ιστορικός-μεσαιωνοδίφης, γ) την Εύα Βλάμη, συγγραφέας, δ) την Κωστούλα Μητροπούλου, συγγραφέα, ε) την Αγλαϊα και Μόνα Μητροπούλου, στ) τον Ιωάννη Μητρόπουλο, ιστορικό, ζ) τον Αναστάσιο Σκιαδά, ιστορικό, η) την Μήνα Κρίτου-Γαλάνη, αρχαιολόγο-νομισματολόγο, θ) την Ροδούλα Κουρώνη-Σταθάκη, λαογράφο ι) τον Σπύρο Βασιλείου, Ζωγράφος και αρκετούς άλλους.
Ένα ωραιότατο άλσος φυτεμένο το 1930, με πρωτοβουλία και φροντίδα του Γεωργίου Καμμένου-Αγάνα, στη νότια πλευρά του λιμανιού, τη λεγόμενη Πέρα-Πάντα, δίνει ιδιαίτερη ομορφιά και ποιότητα στον τόπο.
Στο Ναυτικό και Εθνολογικό μουσείο εκτείθονται πίνακες ιστιοφόρων πλοίων, από την εποχή της ιστιοπλοΐας, στην οποία τα περισσότερα ιστιοφόρα κατείχαν οι Γαλαξειδιώτες.
Υπάρχουν τρεις ενοριακοί ναοί, του Αγίου Νικολάου που είναι ο πολιούχος της πόλης, όπου υπάρχει το ξυλόγλυπτο τέμπλο, ένα κόσμημα με μεγάλο θρησκευτικό και αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, που είναι έργο του φημισμένου Μετσοβίτη Αναστάσιου Μόσχου, όπως αναφέρεται στο βιβλίο του Αν. Σκιαδά (Το Γαλαξίδι, Αθήνα 1986), της Αγίας Παρασκευής με το περίφημο Ηλιακό ημερολόγιο και το ζωδιακό κύκλο, που είναι λαξευμένο στο
δάπεδο της εκκλησίας, του Αγίου Ιωάννη, και πλήθος άλλων ναών, όπως το Βυζαντινό μοναστήρι της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, που χτίσθηκε το 1250 και στο οποίο βρέθηκε το “Χρονικό του Γαλαξειδίου”, το οποίο έχει μεγάλη ιστορική αξία, γιατί δίνει στοιχεία για την Ελληνική ιστορία από τον 10ο ως τον 17ο αιώνα μ.Χ. καθώς και το εκκλησάκι της Παναγίας πάνω στο αντίστοιχο νησάκι.
Μερικοί από τους ευεργέτες-δωρητές του Γαλαξειδίου που πρέπει να μνημονεύσουμε είναι: ο Νικ. Μάμας, η Ευθυμία και Παναγιώτης Κουλομπούρος, η Ευσταθία Τσαλαγκύρα Ρέλλα, οι κληρονόμοι Αγγελή, ο Ιωάννης και η Σαπφώ Αναστασοπούλου, ο Ιωάννης Μιχαλόπουλος, η Μαρίκα και ο Ανδρέας Μιχαλόπουλους, η Φωτεινή και ο Ιωάννης Παππάς, η Λουϊζα Νικολοπούλου, ο Γεώργιος Κουμπαρούλης, ο Παναγιώτης Στέφος, ο Ιωάννης Αναστασόπουλος, η Ανδριανή Σιδηροπούλου, ο Κων/νος Γερασάκης, ο Γεώργιος Καμμένος – Αγάνας. Σχεδόν μέχρι τα τελευταία χρόνια το από καταβολής Γαλαξειδίου πρόβλημα του νερού παρέμενε άλυτο, λόγω έλλειψης “αυτοχθόνιας” καταλλήλου πηγής πόσιμου ύδατος και αποτελούσε πάντα τη βασική μέριμνα των εκάστοτε Δημάρχων και Κοινοταρχών. Από το 1972 άρχισαν οι εργασίες να υδροδοτηθεί το Γαλαξείδι από τα νερά του μόρνου. Επιτέλους το 1985 έφτασε το γλυκό νερό στο Γαλαξείδι. Σήμερα υδροδοτείται από τη λίμνη του Μόρνου.
Οδικά συνδέεται με την υπόλοιπη χώρα με τον Εθνικό δρόμο Δελφών-Ιτέας-Ναυπάκτου, απέχει 35 χλμ. από τους Δελφούς, 17 χλμ. από την Ιτέα, 75 χλμ. από Ναύπακτο και 211 χλμ. από την Αθήνα. Με τα βόρεια χωριά της Φωκίδας επικοινωνεί με τον αυτοκινητόδρομο, που κατεβαίνει από το Λιδορίκι και τα Πεντεόρια, ή τη Βουνιχώρα, ή μέσω Άμφισσας.
Πηγή κειμένου: Δήμος Γαλαξιδίου