Αφιερωματα στο Γαλαξιδι

Αφιερώματα στο Γαλαξίδι

Αρχοντικό, γραφικό, περήφανο καμαρώνει δυτικά του Κρισαίου Κόλπου το ιστορικό Γαλαξείδι με 1400 κατοίκους κτισμένο στη θέση της αρχαίας πόλης Οιάνθεια ( ή στο Χάλαιον κατ΄άλλους), η ναυτική πολιτεία που σέρνει πίσω της 4.000 χρόνων ιστορική διαδρομή με κορύφωση στον αγώνα του 1821.

Γνώρισε κατά καιρούς πολλές επιδρομές κατακτητών (Σλάβους, Φράγκους, Καταλανούς, Ιππότες της Ρόδου, Τούρκους Πειρατές) αλλά άντεξε στο χρόνο και σήμερα είναι ένα από τα καλύτερα θέρετρα της Ελλάδας. Τα ιστιοφόρα του πριν την ατμοπλοΐα, έσκιζαν τις θάλασσες. Ήταν η πρώτη ναυτική δύναμη.

Από τα πολλά αξιοθέατα ξεχωρίζουν: ο Ναός του Αγίου Νικολάου με το υπέροχο και μοναδικό ξυλόγλυπτο τέμπλο, λείψανα τειχών κ.ά της Αρχαίας Πόλης και λαξευτοί τάφοι της κλασικής περιόδου, στην περιοχή ”ΚΑΛΑΦΑΤΗ”. Ακόμη μπορεί κανείς να επισκεφτεί το Ναυτικό και Εθνολογικό Μουσείο, το Λαογραφικό Μουσείο, το ναό της Αγίας Παρασκευής με το ηλιακό ρολόι του, το βυζαντινό μοναστήρι του Σωτήρος χτισμένο το 1250 μ.Χ., το σπίτι του μεγάλου ιστοριοδίφη Κ. Σάθα, τη Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων, το Παρθεναγωγείο, το Χηρόλακα, το παλιό πέτρινο υδραγωγείο του 15ου αιώνα και να θαυμάσει τα παραδοσιακά σπίτια του και κτίρια, από τα οποία σπουδαιότερα είναι: το κτίριο Τσαλαγγύρα (το σημερινό Δημαρχείο), το κτίριο Αγγελή (το σημερινό Λαογραφικό Μουσείο), το κτίριο Μπουρζέϊκο, να χαρεί τη θάλασσα στις υπέροχες παραλίες της περιοχής (όπως στη πλαζ Καλαφάτη), που πρόσφατα αναπλάστηκε και να γευτεί τα ντόπια θαλασσινά στις ψαροταβέρνες του Γαλαξειδίου.

Εκδρομή στο Γαλαξίδι

[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=1N-1qDBeadQ]

Ιστορία

Το Γαλαξίδι (ή Γαλαξείδι) είναι παραθαλάσσια κωμόπολη του νομού Φωκίδας. Βρίσκεται στην Βόρεια ακτή του Κορινθιακού κόλπου και συγκεκριμένα στη δυτική πλευρά του κόλπου της Ιτέας. Είναι αρκετά διάσημο για την ναυτιλία που είχε αναπτύξει τον προηγούμενο αιώνα καθώς και για την γραφικότητα του. Γι’αυτο και το καλοκαίρι προσελκύει αρκετό κόσμο.

Ονομασία

Η ονομασία Γαλαξίδι πρωτοεμφανίστηκε στο χρονικό διάστημα μεταξύ 6ου και 9ου αιώνα μ.Χ. Υπάρχουν πολλές εκδοχές σχετικά με την προέλευση του ονόματος. Ο περιηγητής Dodwell πίστευε οτι η ονομασία προερχόταν απο το γάλα και οξώδης (ξίδι) γιατί έτσι συγγενεύει προς το φυτό γαλατσίδα, το οποίο αφθονεί στο Γαλαξείδι. Η κυρίαρχη άποψη είναι οτι το τοπωνύμιο προέρχεται απο την οικογένεια Γαλαξείδη που είχε εκτάσεις στην περιοχή. Εικάζεται μάλιστα οτι ήταν ο Γαλαξείδης ήταν ο Βυζαντινός τοπάρχης του μικρού αυτού θέματος και αυτός που ανακατασκεύασε την ερειπωμένη πόλη. Σχετικά με την προέλευση του ονόματος υπάρχει και ένας μύθος για μια γοργόνα, ονόματει Γάλαξα.

Κατά την αρχαιότητα

Κατά την περίοδο της αρχαιότητας, η περιοχή του Γαλαξιδίου κατοικήθηκε απο τους Εσπέριους Λόκρους τον 8ο αιώνα π.Χ. Στην συγκεκριμένη θέση υπήρχε η αρχαία πόλη Χάλαιον ή Χάλειον. Το Χάλαιον ήταν μια απο τις σημαντικότερες πόλεις αφού εκει υπήρχε το ιερό του Απόλλωνα. Οι κάτοικοι του ασχολιόντουσαν κυρίως με την ναυτιλία και συνεπώς με το εμπόριο. Οι αρχαιολόγοι έχουν βρεί μυκηναϊκό χωριό στην ευρύτερη εποχή καθώς και διάφορες επιγραφές. Είναι χαρακτηριστικό οτι τα ερείπια των τειχών υπάρχουν ακόμα.

Αξίζει να σημειωθεί οτι μέχρι πρόσφατα οι μελετητές πίστευαν οτι το Γαλαξίδι ήταν συνέχεια της Οιάνθης ή Οιάνθειας. Αυτή βέβαια η άποψη σήμερα δεν θεωρείται αποδεκτή αφού ο Παυσανίας αναφέρει οτι η Οιάνθη βρισκόταν στην περιοχή της Ναυπάκτου. Επίσης και ο Πολύβιος την συγκαταλέγει ανάμεσα στις πόλεις της Αιτωλίας.

Στο Βρετανικό μουσείο υπάρχουν δύο χάκλινες επιγραφές του 5ου αιώνα π.Χ. όπου αναγράφεται η συνθήκη μεταξύ Οιάνθειας και Χαλείου. Επίσης στο ίδιο μουσείο φιλοξενούνται άλλα 97 χάλκινα ευρήματα.

Βυζαντινή Εποχή

Τον 8ο αιώνα εμφανίζεται, μετά απο αιώνες απουσίας, ένα μικρό χωριό, αυτή τη φορά με την ονομασία Γαλαξίδι. Μέχρι τον 10ο αιώνα το Γαλαξίδι έχει καταφέρει να αναπτύξει σε σημαντικό βαθμό την ναυτιλία του. Δυστυχώς η ανάπτυξη της πόλης δεν διήρκησε πολύ αφού κατα την περίδο της βασιλείας του Κωνσταντίνου Ρωμανού το Γαλαξίδι κυριεύτηκε δύο φορές, με δραματικές συνέπειες για τους κατοίκους, απο τους Βούλγαρους. Οι συμφορές για την πόλη του Γαλαξειδίου δεν τελειώνουν εδώ. Το 1054 μια επιδημία αφάνισε πολλούς κατοίκους ενώ το 1064 μια επιδρομή των Ούζων είχε ως αποτέλεσμα την βίαιη εκδίωξη τους απο την πόλη για δύο ολόκληρα χρόνια. Το 1147 το Γαλαξίδι λεηλατήθηκε για ακόμη μια φορά, αυτή τη φορά όμως το σύνολο των κατοίκων εγκατέλειψε οριστικά την πόλη.

Κατα τον 12ο αιώνα το Γαλαξίδι υπαγόταν στην Διοίκηση της Ηπείρου και πολύ πιθανόν στον Λέοντα Σγουρό του Ναυπλίου. Εκείνη την εποχή πολλές ευγενικές οικογένειες έφυγαν απο την Κωνσταντινούπολη και κατέφυγαν στο Γαλαξίδι. Η περίοδος αυτή διακρίνεται απο μία γοργή ανάπτυξη στην ναυτιλία. Οι Γαλαξειδιώτες με την υποστήριξη του αυθέντη Θεοδώρου και του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ ανέπτυξαν εμπορικές σχέσεις με άλλες περιοχές του Βυζαντίου. Τελικά η ακμή του Γαλαξιδίου τέλειωσε απότομα το 1296 δηλαδή έττος θανάτου του Ιωάννη Παλαιολόγου, ο οποίος βοηθούσε συστηματικά την πόλη. Επί Ανδρονίκου Γ’ Παλαιολόγου, το Γαλαξίδι βρίσκεται κάτω απο την εξουσία του Δουκάτου των Αθηνών. Η Βυζαντινή εποχή κλείνει οριστικά το 1446 όταν το Γαλαξίδι και τα Σάλωνα περιέρχονται στους Οθωμανούς.

Τουρκοκρατία

H εποχή της Τουρκοκρατίας άρχισε το 1446. Το 1494 μεταφέρθηκε η έδρα του Μπέη απο τα Σάλωνα στο Γαλαξίδι. Πρώτος Μπέης που διορίστηκε ήταν ο Χατζή-Μπαμπας. Τελικά το 1502, ύστερα απο εντολή της Υψηλής Πύλης, η έδρα επανήλθε στα Σάλωνα. Αξίζει να σημειωθεί οτι σε όλη τη περίοδο της Τουρκικής Κατοχής, κανένας Τούρκος δεν κατοικούσε στο Γαλαξίδι.

Το 1655 στον Κορινθιακό και Πατραϊκό κόλπο λυμαινόταν ο Ντουρατζίμπεης, ο οποίος ήρθε σε σύγκρουση με τους Γαλαξειδιώτες για ασήμαντη αφορμή. Η ναυμαχία που ακολούθησε κατέληξε στην συντριβή του Ντουρατζίμπεη, ορκίστηκε όμως να πάρει εκδίκηση. Το Πάσχα του ίδιου χρόνου επιτέθηκε αιφνιδιαστικά και κυρίευσε το Γαλαξίδι. Αυτή η συμφορά είχε ως αποτέλεσμα την φυγή των κατοίκων του Γαλαξιδίου στα βουνά και συγκεκριμένα στα Πεντεόρια. Επέστρεψαν στο ερειπωμένο Γαλαξίδι μόνο μετά τον θάνατο του Ντουρατζίμπεη το 1669.

Η ακμή στην ναυτιλία ξεκίνησε την περίοδο 1720-1730, εποχή δηλαδή που πραγματοποιήθηκε η συνθήκη Πασάροβιτς. Το 1774, ύστερα απο την συνθήκη Κιουτσούκ Καϊναρτζή, τα περισσότερα Γαλαξιδιώτικα πλοία σήκωσαν Ρώσικη σημαία. Μία μεγάλη μορφή του αγώνα της Ανεξαρτησίας διαδραμάτισε εξέχοντα ρόλο στην ανάπτυξη της ναυτιλίας, ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος. Ο Παπαδιαμαντόπουλος είχε συγκεντρώσει τη διακίνηση του εμπορείου της Πελοποννήσου και όλης της Δυτικής Ελλάδας. Για να απελευθερωθεί απο το Μεσολογγίτικο ναυτικό άρχισε την ναυπήγηση πλοίων στο Γαλαξίδι. Το 1803 ο Γαλαξιδιώτικος στόλος αριθμούσε 50 πλοία. Τα συνηθέστερα εμπορικά λιμάνια των Γαλαξιδιώτικων πλοίων ήταν: η Μασσαλία, η Κωνσταντινούπολη και διάφορα άλλα λιμάνια της Ισπανίας και της Ιταλίας.

Επανάσταση του 1821

Οι πρώτες διαβουλεύσεις για την έναρξη της Επανάστασης στο Γαλαξίδι είχαν ξεκινήσει απο τις αρχές Μαρτίου, ύστερα απο πρωτοβουλία του Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλου. Σε αυτή πήραν μέρος, ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαϊας, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Πανουργιάς, ο Ιωάννης Γκούρας ς και οι πρόκριτοι της περιοχής. Στις 26 Μαρτίου σώμα 300 ανδρών αναχώρησε για την Άμφισσα. Αξίζει να σημειωθεί οτι ήταν η πρώτη πόλη της Στερεάς Ελλάδας που ύψωσε την σημαία της Απελευθέρωσης. Οι πλοίαρχοι και οι έμποροι προσέφεραν αμέσως τα πλοία τους υπερ της πατρίδος ενώ πολλοί Γαλαξιδιώτες έσπευσαν να πολεμήσουν στο Χάνι της Γραβιάς. Μάλιστα για να ενισχύσουν περισσότερο την επανάσταση εξέδοσαν ένα είδος εφημερίδας, την πρώτη της επανάστασης, η οποία αργότερα ονομάστηκε ψευτοεφημερίδα λόγω των υπερβολών της. Το σίγουρο είναι οτι η προσφορά της πόλης του Γαλαξιδίου στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821 δεν μπορεί να αμφισβητηθεί απο κανέναν.

Οι καταστροφές του Γαλαξειδίου

Το Γαλαξείδι κατα την διάρκεια της Απελευθερωτικού αγώνα γνώρισε τρείς μεγάλες καταστροφές.

Η πρώτη καταστροφή

Στις 8 Σεπτεμβρίου 1821 απέπλευσε για τον Κορινθιακό κόλπο ο στόλος του Ισμαήλ Μπέη Γιβραλτάρ με 30 οπλισμένα μπρίκια και 2 φρεγάτες. Στις 22 Σεπτεμβρίου, ένα αγγλικό πλοίο οδήγησε στο Γαλαξείδι τον τούρκικο στόλο. Οι Γαλαξιδιώτες μαζί με 200 άντρες του Πανουργιά αμύνονταν σθεναρά. Τη νύχτα όμως οι άντρες του Πανουργιά υποχώρησαν αφού δεν είχαν την απαραίτητη εμπειρία να αντιμετωπίσουν τους ναυτικούς κανονιοβολισμούς. Οι κάτοικοι βλέποντας το ρήγμα στην άμυνα της πόλης αλλα και την ανεπάρκεια των μαχητών εγκατέλειψαν το Γαλαξείδι. Το πρωί της 23ης Σεπτεμβρίου οι Τούρκοι εισέβαλαν στην πόλη και την κατέστρεψαν. Μέσα στο λιμάνι βρήκαν 90 πλοία, τα 13 απο αυτά ήταν πολεμικά ενώ τα υπόλοιπα μικρά εμπορικά.

Η δεύτερη & τρίτη καταστροφή

Τον Μάϊο του 1825 ο Κιουταχής προκειμένοι να εξασφαλίσει τα νώτα του έτσι ωστε να πολιορκήσει με ασφάλεια το Μεσολόγγι επιτέθηκε στο Γαλαξείδι και το κατέστρεψε. Βέβαια η δεύτερη αυτή καταστροφή ήταν λιγότερο επώδυνη αφού τα γαλαξειδιώτικα πλοία δεν ήταν αγκυροβολημένα στο λιμάνι. Όμως ακολούθησε χειρότερη καταστροφή, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, αυτή την φορά απο τον Ιμπραημ, ο οποίος κατάφερε να αρπάξει πλοία και να αιχμαλωτίσει πολλά γυναικόπαιδα, τα οποία στάλθηκαν ως σκλάβοι στην Αίγυπτο. Ύστερα απο αυτή την καταστροφή, οι κάτοικοι έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στην Ύδρα, στην Κόρινθο, στο Λουτράκι κ.α.

1940-1944

Το Γαλαξiίδι, όπως και οι άλλες ελληνικές πόλεις, απέστειλε πολλούς νέους στο μέτωπο. Τα πρώτα κατοχικά στρατεύματα εγκαταστάθησαν στις 15 Μαΐου του 1941 και γρήγορα κατέλαβαν το παρθεναγωγείο, το δημοτικό σχολείο, την οικία Κουτσουλέρη, την οικία Δροσοπούλου καθώς και την οικία Πλατώνη. Στην πλειονότητα τους οι στρατιώτες ήταν Ιταλοί αφού την διοίκηση της Στερεάς Ελλάδας είχαν αναλάβει οι Ιταλικές αρχές. Τις επόμενες μέρες συννελήφθησαν οι εν ενεργεία αξιωματικοί του στρατού ενώ οι Ιταλοί απαίτησαν απο τους κατοίκους να παραδόσουν τα όπλα τους. Τον Ιανουάριου του 1942 οι Ιταλοί μεταεγκαταστάθηκαν στην Ιτέα. Τον Μάρτιο του ίδιου χρόνου οι δύο Ιταλοί κατάσκοποι εξαφανίστηκαν με αποτέλεσμα να επέμβει ο Ιταλός διοικητής και να δώσει 48ωρο τελεσίγραφο στους κατοίκους του Γαλαξείδιου για να επιστραφούν πίσω σώοι. Το τελεσίγραφο έληξε και έτσι οι Ιταλοί απείλησαν την πόλη με εμπρησμό. Παρ’ολα αυτά η έγκαιρη επέμβαση του κοινοτάρχη Λουκά Πλατώνη καθώς και του πλοιάρχου Ιωάννη Ανδρεόπουλου έσωσε την πόλη απο βέβαιη καταστροφή. Τα επόμενα χρόνια ήταν εξαιρετικά δύσκολα για τους Γαλαξειδιώτες αφού η πείνα τους είχε εξαθλιώσει.
Το δυστυχέστερο έτος για το Γαλαξείδι ήταν αυτό του 1944. Στιε 7 Φεβρουαρίου του 1944 οι Γερμανοί κινήθηκαν απειλητικά προς την βίλλα Ζαχαριά, όπου διέμεναν μερικοί άγλλοι αξιωματικοί. Παράλληλα συλλάμβαναν κάθε περαστικό που συναντούσαν. Στον αναβρασμό που ακολούθησε έπεσε νεκρός, ο δεκεπτάχρονος Θεόδωρος Μπαρλιακός. Αφού καταδίωξαν τους Άγγλους αξιωματικούς, χωρις επιτυχία, κατευθύνθησαν στην αγορά όπου είχαν συγκεντρώσει περι τους εκατό Γαλαξειδιώτες. Απο αυτούς συνέλαβαν έντεκα άτομα, τα οποία στάλθησαν στην Αθήνα, πλήν τριών όπου στάλθησαν στην Γερμανία. Δύο ακόμα περιστατικά συνέβησαν το 1944, στα οποία απειλήθηκε το Γαλαξείδι. Το πρώτο έγινε στις 13 Μαρτίου, όταν αντάρτες κατέλαβαν ένα γερμανικό πλοίο με εφόδια, το οποίο ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι λόγω κακοκαιρίας και αιχμαλώτισαν τους δύο Γερμανούς συνοδούς του. Ο διοικητής απείλησε με ολικη καταστροφή της πόλης τους κατοίκους του αν δεν επέστρεφαν εντος τριών ημερών τους αιχμαλώτους. Όμως ένας τυχαίος τραυματισμός του διοικητή οδήγησε στην αντικατάσταση του και συνεπώς στην σωτηρία της πόλης. Μερικούς μήνες αργότερα, και συγκεκριμένα τον Ιούλιου, 800 περίπου Γερμανοί περικύκλωσαν την πόλη με σκοπό να συλλάβουν τους Άγγλους αξιωματικούς. Τελικά απέτυχαν αλλα για εκδίκηση συνέλλαβαν 15 Γαλαξειδιώτες, οι οποίοι ύστερα απο παρέμβαση του κοινότάρχη αποφυλακίστηκαν ύστερα απο 2-3 μήνες. Το τελευταίο περιστατικό συνέβη τον Αύγουστο του 1944, όταν οι Γερμανοί απέκλεισαν το Γαλαξείδι απο την τροφοδοσία του Ερυθρού Σταυρού.
Το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου βρήκε το Γαλαξείδι να μετρά 421 νεκρούς.

Το Γαλαξίδι Σήμερα

Ναυτική πολιτεία

Η χρυσή περίοδος ακμής για το Γαλαξίδι ήταν μεταξύ 1829 και 1912. Βέβαια απο την εποχή της Τουρκοκρατίας οι Γαλαξιδιώτες είχαν αρχίσει να ασχολιόνται με μεγάλη επιτυχία με την ναυτιλία. Ως αφετηρία της εποχής της ναυτιλιακής ανάπτυξης μπορεί να αναφερθεί το 1730, όταν έγινε η συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή. Σημαντικό ρόλο όπως προείπαμε παραπάνω διαδραμάτισε ο Ιωάννης Παπαδιαμαντόπουλος. Το 1803 το Γαλαξείδι αριθμούσε 50 πλοία και συγκαταλεγόταν στις πάντε πόλεις με τα περισσότερα πλοία στον Ελλαδικό χώρο.

Μετά την επανάσταση και αφού η πόλη συνήλθε απο τις καταστροφές, η ναυτιλία άρχισε πάλι να αναπτύσσεται. Την τριετία 1838-1840 το Γαλαξίδι είχε μέσο όρο 21 ναυπηγήσεις τον χρόνο. Το ναυπηγείο της πόλης μπορούσε να συναγωνιστεί επάξια τα ξένα ενώ συνέφερε περισσότερο αφού η κατασκευή ενός πλοίου κόστιζε τα μισά σε σχέση με τα ξένα ναυπηγεία. Τα εμπορικά πλοία κινούνταν στην περιοχή της Μαύρης θάλασσας, της Αζοδικής, του Δούναβη, της Μεσογείου, της Αγγλίας κ.α. Η τοπική κοινότητα με κατάλληλες ενέργειες προσπάθησε να ενθαρρύνει τους νέους να ασχοληθούν με το εμπόριο και την ναυτιλία γι’αυτο και ίδρυσε Ναυτικό σχολείο, στο οποίο δίδαξαν σπουδαίες προσωπικότητες όπως ο Ευθύμιος Καβάσιλας. Στα μεγάλα λιμάνια της Ευρώπης δηλαδή στο Λιβόρνο, στην Οδησσό, στην Τεργέστη, στην Μασσαλία, στην Νικαία κ.α. ήταν εγκαταστημένοι πολλοί γαλαξιδιώτες ναυτιλιακοί πράκτορες έτσι ωστε να συντονίζουν τις επιχειρήσεις τους. Όσο η ζήτηση αυξανόταν, τοσα περισσότερα ναυπηγεία δημιουργούντουσαν. Το 1860 υπολογίζεται οτι τα Γαλαξειδιώτικα πλοία έφταναν τα 300. Μέχρι το 1900 υπήρξε συνεχής ανάπτυξη της ναυτιλίας αλλα στις αρχες το 1900 παρατηρήθηκε μείωση των εμπορικών πλοίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είανι οτι ενώ το 1892 το Γαλαξείδι είχε 126 ιστιοφόρα, το 1903 είχαν μειωθεί σε 92. Σε αντίθεση με την παρακμή του εμπορίου, τα ατμόπλοια των Γαλαξιδιωτών κατάφεραν να διατηρηθούν μέχρι την δεκαετία του 1930.

Την παρακμή της ναυτιλίας ακολούθησε το δημογραφικό πρόβλημα το οποίο παρουσιάστηκε σχεδόν αμέσως. Ο κύριος λόγος ήταν γιατί λόγω των λιγοστών δουλειών οι Γαλαξιδιώτες, οι οποίοι συνήθως δούλευαν ως καπετάνιοι ή μουτσοι σε ξένα καράβια, έπρεπε να μετακομίζουν στον Πειραιά όπου είχαν συγκεντρωθεί όλες οι ναυτιλιακές εταιρίες.

Πνευματική Ανάπτυξη

Εκπαίδευση

Με την κήρυξη της ανεξαρτησίας του Ελληνικούς Έθνους οι Γαλαξιδιώτες ανέλαβαν τα εξόδα για την κατασκευή σχολικού κτιρίου. Το σχολείο άρχισε να λειτουργεί την περίοδο 1830-1831. Στη συνέχεια το ενιαίο σχολείο χωρίστηκε σε αρρένων και κορασίδων. Το 1880 με πρωτοβουλία του δημάρχου Λουκέρη κατασκευάστηκε το παρθεναγωγείο. Το 1850, περίπου, ιδρύθηκε στο Γαλαξίδι «Ελληνικον σχολαρχείον», το οποίο προσέφερε καλύτερης ποιότητας εκπαίδευση. Μέχρι τότε οι κάτοικοι αναγκαζόντουσαν να στέλνουν τα παιδιά τους στην Άμφισσα. Τελικά αυτου του είδους τα σχολεία καταργήθηκαν το 1929. Σήμερα λειτουργεί κανονικά δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο.

Ιδιαίτερη προσοχή έδωσαν οι Γαλαξιδιώτες στις ναυτικές σπουδές αφου ήταν και η κυρίως ασχολία τους. Έτσι με διάταγμα της κυβέρνησης το 1867 ιδρύθηκε ναυτικό σχολείο στην πόλη του Γαλαξειδίου καθώς και στην Ύδρα, Σπέτζα, Σύρο και στο Αργοστόλι. Πρώτος καθηγητής ήταν ο Ευθύμιος Καβάσιλας, στου οποίου το σπίτι στεγαζόταν η ναυτική σχολή. Στη συνέχεια η σχολή απέκτησε ιδιόκτητο κτίριο. Το 1885 έπαψε να λειτουργεί η σχολή. Το 1963 με διάταγμα ιδρύθηκε ναυτικό λύκειο το οποίο μετατράπηκε σε Γενικό Λύκειο το 1980 και ύστερα απο απαιτήσεις των κατοίκων. Επίσης μεχρι το 1990 λειτουργούσε η «Ανωτερά δημόσια σχολή εμπορικού ναυτικού Γαλαξιδίου-Πλοιάρχων», η οποία όμως συγχωνεύτηκε με αυτήν της Πρέβεζας,

Γαλαξίδι Αποκριές

Η εβδομάδα της Αποκριάς στο Γαλαξίδι έχει ιδιαίτερη σημασία, ειδικά την καθαρά Δευτέρα όπου λαμβάνει χώρα το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος. Το έθιμο είναι σχετικά απλο. Οι κάτοικοι μαζεύονται στο λιμάνι το μεσημέρι της Δευτέρας και εφοδιασμένοι με σακούλες αλευριού και μπογιάς. Στη συνέχεια επιδίδονται σε «επικές» μάχες, οι οποίες κρατάνε για ώρες. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στην εποχή του Βυζαντινής Αυτοκρατορίας που οι παλιάτσοι των ιπποδρόμων χρωμάτιζαν τα πρόσωπα τους. Ιδιάτερα την εποχής της ακμής της ναυτιλίας το έθιμο πήρε μεγάλες διαστάσεις αφού ταυτίστηκε με τον αποχαιρετισμό των κατοίκων προς τους ναυτικούς.

Γαλαξίδι γραπτός τύπος

Η πρώτη εφημερίδα που εκδόθηκε στο Γαλαξίδι ήταν χειρόγραφη και επονομάστηκε ψευτοεφημερίδα λόγω των υπερβολών της. Εκδόθηκε το 1821 για να εμψυχώσει τους αγωνιστές της Στερεάς Ελλάδας και γι’αυτο δεν συνεχίστηκε η έκδοση της. Πολύ αργότερα, το 1925 έγινε μια προσπάθεια απο φοιτητές για την έκδοση φιλολογικού περιοδικού με το όνομα Φοιτητική συντροφία, η οποία εκδόθηκε μόνο τους μήνες του Καλοκαιριού της περιόδου 1925-1926. Η πρώτη σοβαρή προσπάθεια πραγματοποιήθηκε απο τον Γαλαξιδιώτη δικηγόρο Ιωάννη Μητρόπουλο, κάτοικο Πειραιά, το 1929 με την εφημερίδα «η Γαλαξειδιώτικη». Ήταν μηνιάια και ασχολίοταν με τοπικά ζητήματα της περιοχής του Γαλαξιδίου αλλα κυκλοφορούσε κυρίως στον Πειραιά. Η έκδοση της διακόπηκε το 1933. Την ίδια εποχή, συγκεκριμένα την 1η Νοεμβρίου του 1930, κυκλοφόρησε μια δεκαπενθήμερη εφημερίδα, η οποία στη συνέχεια έγινε μηνιαία. Λεγόταν «Οιάνθη» και καταπιανόταν με τοπικά προβλήματα καθώς και με λογοτεχνικές αναζητήσεις. Η σημαντικότερη εφημερίδα, η οποία επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας, είναι «το Γαλαξείδι». Υπεύθυνοι για την έκδοση της είναι τα μέλη του συλλόγου των Γαλαξειδιωτών του Πειραιά. Η συγκεκριμένη εφημερίδα κυκλοφορεί κάθε μήνα ακατάπαυστα απο το 1947. Επίσης κατα καιρούς είχαν εκδοθεί και άλλες εφημερίδες όπως «ο Γαλαξειδιώτης», «Τα Γαλαξειδιώτικα», ο «Γαλαξειδιώτικος τύπος» και το «Γαλαξειδιώτικο Βήμα».

Κληροδοτήματα-δωρεές

Το Γαλαξίδι χρωστάει πολλά στους ευεργέτες του. Σημαντικοι ευεργέτες ήταν οι Νικόλαος Μάμας, Ευθυμία & Παναγιώτης Κουλομπούρου, οικογένεια Αγγελή, Ευσταθία Τσαλαγκύρα-Ρέλλα, Ιωάννης Μιχαλόπουλος κ.α.

Κληροδότημα Μάμα

Ο Νικόλαο Μάμας με την διαθήκη του κληροδοτούσε στην κοινότητα Γαλαξειδίου, το 1939, ένα πολυκατάστημα στον Πειραιά όπου αποτελείτο απο 8 καταστήματα και μία αίθουσα κινηματογράφου. Με τα έσοδα του συγκεκριμένου ακινήτου χρηματοδοτούνται τα ομώνυμα βράβεια σε μαθητές καθώς και διάφορες οικονομικές ενισχύσεις σε απόρους.

Δημαρχείο

Το κτίριο στο οποίο στεγάζεται το δημαρχείο ανήκε αρχικώς στην οικογένεια Τσαλαγκύρα. Το 1957 η Ευσταθία Τσαλαγκύρα-Ρέλλα δώρισε με την διαθήκη της το συγκεκριμένο οίκημα με σκοπό την στέγαση του δημαρχείου. Σήμερα μαζί με το δημαρχείο στεγάζεται και η δημοτική βιβλιοθήκη.

Λαογραφικό μουσείο

Το λαογραφικό μουσείο στεγάζεται στην άλλοτε οικεία της οικογένειας Αγγελή. Οι απόγονοι του Παναγιώτη Αγγελή δώρισαν το οίκημα, το οποίο βρίσκεται στην συνοικία Χηρόλακα, στην κοινότητα Γαλαξειδίου με σκοπό την στέγαση σχολείου ή μουσείου.

Αξιοθέατα

Τα κυριότερα αξιοθέατα της ιστορικής πόλης του Γαλαξιδίου είναι:
Ο Ιερός Ναός Αγίου Νικολάου.
Ο σημερινός ναός του Αγίου Νικολάου είναι χτισμένος πάνω σε ειδωλολατρικό ιερό. Τον 7ο αιώνα χτίστηκε ο πρώτος ναός, αφιερωμένος στον Άγιο Νικόλαο ενώ το 1800 οι Γαλαξιδιώτες με δικά τους έξοδα άρχισαν τις εργασίες για την κατασκευή μεγαλύτερου ναού. Το 1900 χτίστηκε η σημερινή εκκλησία. Η απόφαση πάρθηκε απο τον δήμαρχο Κωνσταντίνο Παπαπέτρο το 1896. Αρχιτέκτονες ήταν ο γερμανός Χάγερ και ο Κωνσταντίνος Παπαπέτρος. Η εκκλησία είναι Βυζαντινού ρυθμού με δύο καμπαναριά και τρούλο. Είναι τρίκλιτος ενώ στο καμπαναριό υπάρχει το μεγάλο ωρολόγιο της πόλης, το οποίο δωρήθηκε το 1908 απο τους αδερφούς Νικόλαο & Πάυλο Σιδηρόπουλο. Χαρακτηριστικό δείγμα ομορφιάς ειναι το ξύλινο τέμπλο του ναού. Κατασκευάστηκε την δεκαετία 1840-1850 και είναι τεχνοτροπίας «μπαρόκ».
Ιερός Ναός Αγίας Παρασκευής, Μονή Αγίου Σωτήρους, Το παλιό Σχολείο, Το παρθεναγωγείο, Το λιμανάκι, Τα αρχοντικά του Γαλαξιδιού.
Το μεγαλύτερο μέρος της πόλης αποτελείται απο πλιθόχτιστα αρχοντικά τα οποία θυμίζουν το θαυμαστό παρελθόν της πόλης. Η αρχιτεκτονική έκφραση επηρεάστηκε από το ναυτικό επάγγελμα των κατοίκων που σαν κοσμογυρισμένοι φέρνανε οικοδομικά υλικά και τεχνίτες από το εξωτερικό.

Παραπομπές και σημειώσεις

Ο μύθος αναφέρει οτι υπήρχε μια γοργόνα, η οποία εμφανιζόταν τα βραδυα στην ακτή. Οι άντρες είχαν ξετρελαθεί μαζί της και προσπαθούσαν να την βρούν με διάφορα πλεούμενα. Ένα βράδυ οι γυναίκες του χωριού μαζεύτηκαν και πήγαν να την δούν. Όταν την είδαν την φώναξαν με το όνομα της. Γάλαξα. Αυτή τότε βγήκε και τους είπε οτι την είχε στείλει ο πατέρας της, ο Ωκεανός, να φέρει την αγάπη της θάλασσας στα παλληκάρια του χωριού. Αφού αυτό έγινε, έπρεπε να φύγει αλλά παρακάλεσε αυτή η πολιτεία να κρατήσει το όνομα της.
Βρέθηκαν το 1848.
Τέτοιες οικογένειες ήταν οι: Λογοθέτη, Καβάσιλα, Κατζούλη και Μπεσίρη.
Με την συγκεκριμένη συνθήκη οι Τούρκοι ήταν αναγκασμένοι να επιτρέπουν την ελεύθερη ναυσιπλοϊα στο Ιόνιο και στον Κορινθιακό κόλπο
Σύμφωνα με υπόμνημα που υπέβαλε ο Αδαμάντιος Κοραής στο “Σύλλογο των παρατηρητών των Ανθρώπων” στο Παρίσι.
Αυτοί ήταν οι: Κωνσταντής & Σπυρίδων Δεδούσης, Δρόσος Βλαμής, Ηλίας Φούντας, Γεώργιος Αλύκουρης, Ανδρέας Καμμένος, Δημήτριος Μουλδής, Ανδρέας Λουκέρης, Δημήτριος Μπακογεωργάκης, Δημήτριος Ανάτσίτος και η οικογένεια Λογοθέτη.
Οι Γαλαξιδιώτες αγωνιστές στο Χάνι της Γραβιάς ήταν οι: Καπετάν Γιάννης Μητρόπουλος, Νικόλαος Κύρκος, Μιχάλης Ραυτόπουλος, Φίλης Ζυγούρης, Βασίλειος Ζεγκίνης, Δημήτριος Πρεβεζάνος, Χριστόφορος Μπεσίρης, Λουκάς Σταύρος, Παναγιώτης Νίκος, Νικόλαος Μιχαλόπουλος, Σπύρος Βλαχοθανάσης, Χαράλαμπος Ανάγνος, Γεωργάκης Μπόκολος, Νικόλαος Κοτσιάνος, Ευστράτιος Αργαλιτός, Γιάννης Κορφιάτης, Αγγελής Τσιπούρας, Μήτρος Κολομπιώτας, Γιάννης Μπαμπάτσικας, Νικήτας, Στάθης Σκέτος, Ψιλοθεοχάρης, Κωνσταντίνος Παπαντώνης, Θανάσης Μυλωνάς ή Βλασσόπουλος, Μήτρος Τσαπλαρής, Κωνσταντίνος Μπούδρης, Αναγνώστης Χαλέτσος και Τσίτσος Σταματοδήμος.
περιοδικό «Πανδώρα» ΙΘ΄, επιστολή Σαθά.
Σύμφωνα με έρευνες οι νεκροί της περιόδου 1940-1944 ήταν οι εξής: Σωτήριος Λογοθέτης, Γεώργιος Τσαναής, Χρήστος Μαρδάκης, Χαράλαμπος Αλικάρης, Θεοφάνης Ταμπακόπουλος, Παντελής Χαρδαβέλλας, Δημήτριος Παναγιωτόπουλος, Χαράλαμπος Χαλδεάκης, Ιωάννης Κουρεντής, Ηλίας Πετραντζάς, Σπυρίδων Στίγκας, Ηλίας Καραλής, Μιχαήλ Λογοθέτης, Ανδρέας Αγγουράς, Γρηγόριος Ανδρώνος, Ηλίας Δεβιτάρης, Δημήτριος Ζήσιμος, Δημήτριος Κατσάτσος, Νικόλαος Νικολάου, Γεώργιος Κωστέλλος, Σπυρίδων Παπαπέτρος, Ηλίας Μητρόπουλος, Δημήτριος Χατζής, Ευθύμιος Φουρνέλης, Ευθύμιος Περδικούλης, Γιάννης Κουτσοπέταλος, Οδυσσεύς Ποντίκας, Δημήτριος Πορτούλας, Ευστάθιος Χατζής, Ηλίας Γαλάνης, Τριαντάφυλλος Ξηρός, Γεώργιος Πλατής, Ιωάννης Μητρόπουλος και Δημήτριος Χαλδεάκης.
Ανδρέας Γιαννέτσος, Ηλίας Ανδρεόπουλος και Παναγιώτης Αγγελής. Ο Γιαννέτσος κατάφερε τελικά να αποδράσει και να καταφύγει στα βουνά.
Χρήστος Μωραΐτης, Αθανάσιος Γρίβας και Μιχαήλ Καρανικόλας. Ο τελευταίος πέθανε απο τις κακουχίες στα Γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Αναλυτικά:το 1939:43 άτομα, το 1940:43 άτομα, το 1941:68 άτομα, το 1942:137 άτομα, το 1943:93 άτομα και το 1944:37 άτομα
Πιθανότατα ήταν το ιερό του «Απόλλωνα Νασιώτα»
Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε τους τεχνίτες. Εικάζεται οτι κατασκευαστής είναι ο Μετσοβίτης ξυλογλύπτης Αναστάσιος Μόσχος. Η παράδοση πάντως μιλάει για έναν Μαστρο-Νικόλα απο την Ήπειρο.

Πηγές
Βιβλιογραφία:
Εγκυκλοπαίδεια Δομή
Το Γαλαξείδι Αναστάσιος Ι. Σκιαδάς